Opis

Autorka podjęła próbę wyjścia z zaklętego kręgu apriorycznych interpretacji archeologicznych artefaktów przez wykorzystanie antropologicznej perspektywy w ich interpretacji. Położyła szczególny nacisk na analizę odnalezionych przedmiotów osobistych, a więc intymnie związanych z właścicielem, a przez to z największym prawdopodobieństwem zgodnych z jego przynależnością kulturową. To założenie, wsparte starannie dobraną literaturą, pozwoliło jej w sposób dużo bardziej przekonujący niż dotąd zasygnalizować obecność Skandynawów nie tylko jako przybyszów odwiedzających Wolin w trakcie podróży kupieckich, ale także jako mieszkańców osady. Opierając się na typach relacji między społecznością dominującą i przybywającą z zewnątrz, Autorka wskazała na wieloetapowość dziejów Wolina: od etapu konfliktu między społecznością miejscową i Skandynawami, przez „pluralizm etniczny” obejmujący separujących się od siebie przedstawicieli różnych kultur, do swoistego połączenia ich kultur umożliwiającego określenie Wolina jako specyficznego ośrodka kulturowego, położonego w szeroko rozumianej „strefie nadbałtyckiej”.
                                                                                                                                  Z opinii prof. dr. hab. Przemysława Wiszewskiego

Spis treści:

Przedmowa /7

Rozdział 1. Założenia metodologiczne / 11
1.1. Kultura a tożsamość kulturowa /11
1.1.1. Czym jest kultura? Przedmiot badań historycznej antropologii kulturowej /11
1.1.2. Tożsamość kulturowa /13
1.1.3. Kultura materialna z perspektywy archeologii a tożsamość kulturowa /15
1.2. Import a przedmiot osobisty /18
1.2.1. Teoria „importu wczesnofeudalnego” Jana Żaka /18
1.2.2. Znaleziska przedmiotów osobistych jako wyznaczniki tożsamości kulturowej /25

Rozdział 2. Wolin na tle osadnictwa słowiańskiego i skandynawskiego /29
2.1. Osadnictwo skandynawskie /31
2.1.1. Długie domy /31
2.1.2. Osady o handlowym charakterze na obszarach obj¶tych intensywnymi kontaktami handlowymi i kulturowymi ze Skandynawią /33
2.2. Osadnictwo słowiańskie 35
2.2.1. Osady otwarte /36
2.2.2. Osady obronne /38
2.3. Osadnictwo na Pomorzu /39
2.3.1. Osady otwarte /40
2.3.2. Osady obronne /41
2.4. Rozplanowanie przestrzenne i rozwój urbanizacyjny Wolina /43
2.4.1. Wolin /44
2.4.2. Srebrne Wzgórze i Ogrody /51
2.5. Wolin – „bardziej słowiański czy bardziej bałtyck?”” /55

Rozdział 3. Przedmioty osobiste a kulturowa tożsamość ich posiadaczy /59
3.1. Ozdoby /60
3.1.1. Wczesnośredniowieczne skarby złomu srebrnego /61
3.1.2. Thorhammerringi a zawieszki w kształcie młotów Thora /70
3.1.3. Brązowe trzewiki pochew mieczy z przedstawieniami sylwetek ptaka w układzie heraldycznym /75
3.2. Ornamentowane przedmioty z drewna /78
3.2.1. Drewniane bożki wolińskie /81
3.3. Wyroby z kości i poroża /85
3.3.1. Grzebienie /85
3.3.1.1. Kulturowe wpływy kręgu skandynawskiego i franko-fryzyjskiego na ornamentykę grzebieni wolińskich /87
3.3.1.2. Grzebienie ze stylizowanymi głowami zwierzęcymi /91
3.3.2. Inne wyroby z poroża i kości /97
3.4. Tożsamość kulturowa Wolinian na podstawie analizowanych zabytków /98

Rozdział 4. Poszukiwania tożsamości kulturowej mieszkańców wczesnośredniowiecznego Wolina w źródłach pisanych /105
4.1. Źródła łacińskie /106
4.2. Źródła arabskie /110
4.3. Źródła skandynawskie /113
4.4. Obraz w źródłach pisanych /117

Zakończenie /123

Bibliografia /135

Summary /147

Ryciny /151