Opis

Dzieło, mając charakter interdyscyplinarny, powstało w oparciu o bogate spektrum źródeł historycznych – zarówno pisanych, jak i materialnych i ikonograficznych. Dokonano analizy literatury pedagogicznej i poradnikowej dla rodziców i nauczycieli, prasy codziennej, czasopism pedagogicznych, rodzinnych, kobiecych i polityczno-społeczno-literackich, wydawanych na ziemiach polskich do początku wieku XX, które posłużyły do rozpoznania i określenia zaplecza teoretycznego analizowanego zagadnienia, jego przemian i ewolucji. Dla poznania rzeczywistego „życia zabawki”, od jej wytworzenia czy produkcji, przez dystrybucję, użytkowanie, po życie „po życiu” (użyciu), wykorzystano pamiętniki i wspomnienia oraz przedmioty materialne – zabawki ze zbiorów muzealnych i prywatnych kolekcji, źródła ikonograficzne – zarówno malarstwo, fotografię, jak i grafiki prasowe i ilustracje z literatury dziecięcej. Ta różnorodność źródeł jest […] unikalna w dotychczasowych badaniach.
                                                                                                                              Z recenzji prof. dr. hab. Krzysztofa Jakubiaka

Część opracowania zatytułowana „Zabawka – Leksykon” pomyślana została jako pogłębione charakterystyki zabawek dziecięcych, pojawiających się w różnych okresach. Znalazło się wśród nich przeszło trzydzieści rozbudowanych „haseł”, takich jak: bąki, domki dla lalek, łódki, koniki „do jazdy”, grzechotki, wózki, pajacyki, lalki, zabawki optyczne, papierowe, pluszowe, religijne i wiele innych. Z dużą konsekwencją dokonano ich prezentacji, kierując się w narracji w miarę ujednoliconymi kryteriami (co było przede wszystkim uzależnione od materiału źródłowego). Ukazywano m.in. historię zabawki, różne jej nazwy i odmiany, dokładny opis, przeznaczenie, możliwości wykorzystania w zabawie, czasami  dodawano wspomnienia osób bawiących się w dzieciństwie danym przedmiotem, miejsce obecnego przechowywania poszczególnych egzemplarzy w zbiorach muzealnych lub kolekcjach prywatnych. Włączenie tej części do książki wydaje się być decyzją ze wszech miar zasadną, ponieważ nie tylko egzemplifikuje wcześniejsze treści, ale również uświadamia czytelnikowi różnorodność i specyfikę zabawek, jakimi bawiły się dzieci w przeszłości.
                                                                                                                                     Z recenzji prof. dr hab. Iwonny Michalskiej

Spis treści:

Wstęp / 7

CZĘŚĆ I. Zabawka – Zagadnienia wprowadzające / 11
Rozdział 1. Zabawka – definicje, funkcje i klasyfikacje / 13
Rozdział 2. Stan badań nad dawnymi zabawkami dziecięcymi na ziemiach polskich / 24
Rozdział 3. Podstawy źródłowe / 32
Rozdział 4. Zbiory muzealne i kolekcje prywatne / 44

CZĘŚĆ II. Zabawka – Zapatrywania teoretyczne od XVI do początku XX wieku / 61
Rozdział 1. Dawne definicje i klasyfikacje zabawek / 63
Rozdział 2. Funkcje zabawek / 67
Rozdział 3. Idealna zabawka / 80
Rozdział 4. Powinności dorosłych względem zabawek / 88

CZĘŚĆ III. Zabawka – Wytwórstwo i dystrybucja / 105
Rozdział 1. Samodzielne wykonywanie zabawek / 107
Rozdział 2. Warsztaty i szkoły zabawkarskie / 127
Rozdział 3. początki produkcji fabrycznej/fabrykacja zabawek / 142
Rozdział 4. Sprzedaż zabawek / 159

CZĘŚĆ IV. Zabawka – Leksykon / 173
Bąki, cygi, frygi / 175
Broń / 182
Domki dla lalek / 199
Figurki zwierząt / 204
Grzechotki, gruchawki / 215
Klocki / 222
Koniki „do jazdy” – na patyku, biegunach i kółkach / 233
Kuchnie i pokoje lalczyne / 247
Lalki / 251
Łódki, statki / 285
Makiety / 290
Maszyny do szycia, przyborniki, żelazka / 293
Maszyny parowe / 297
Meble i sprzęty do kuchni oraz pokoju / 300
Mechaniczne zabawki / 309
Naczynia miniaturowe i inne przybory kuchenne / 315
Narzędzia i zabawki do piasku / 327
Optyczne zabawki / 330
Pajace / 338
Papierowe zabawki / 341
Pluszowe zabawki / 349
Pojazdy – konne, automobile, kolejki / 354
Religijne zabawki / 362
Stroje i inne elementy lalczynej garderoby / 366
Teatrzyki / 381
Wiatraczki / 384
Wózki – dla lalek, na sznurku, dzwonkowe / 386
Zabawkowe instrumenty muzyczne / 394
Żołnierzyki / 404
Dodatek. (Może) to teżł były zabawki? / 413
Akcesoria do zabaw zręcznościowo-ruchowych / 415
Bibliografia / 437
Indeks nazwisk / 459
Summary / 467