Polskie lalki celuloidowe
Dorota Żołądź-Strzelczyk, Alicja Sztylko
Książka autorstwa wybitnej badaczki dziejów dziecka i dzieciństwa, kolekcjonerki
polskich lalek – prof. Doroty Żołądź-Strzelczyk oraz kolekcjonerki zabawek,
pasjonatki i znawczyni lalek – Alicji Sztylko jest bez wątpienia pionierską publikacją,
wpisującą się w nurt badań nad historią kultury materialnej, życia codziennego oraz
historią przemysłu – w tym wypadku zabawkarskiego. W polskiej historiografii nie
powstała bowiem do tej pory praca, w której tak szczegółowo opracowana zostałaby
problematyka konkretnej zabawki – lalki, wytwarzanej z określonego materiału,
jakim jest celuloid. Publikacja jest zatem nowatorska poznawczo, a przy tym
niezwykle bogata w warstwie ikonograficznej – prezentowane treści zobrazowane
zostały kilkuset fotografiami lalek, w większości z prywatnej kolekcji Doroty Żołądź-
Strzelczyk oraz innych źródeł i kolekcji.
Wykonane na potrzeby niniejszej pracy kwerendy i badania wymagały analizy
wielu rozproszonych źródeł o różnorodnym charakterze – pisanych, materialnych
i ikonograficznych, co świadczy o wysokiej erudycji Autorek w obszarze podjętej
w książce problematyki. Jest ona niewątpliwie wymiernym efektem wielu lat
kolekcjonowania przez Autorki polskich lalek celuloidowych oraz pieczołowitego
gromadzenia wiedzy na ich temat.
Istotnym walorem publikacji jest jej struktura, złożona z dwóch doskonale
uzupełniających się części: pierwszej, poświęconej dziejom produkcji lalek
celuloidowych i ich specyfice oraz drugiej, stanowiącej opisy fabryk i zakładów
produkujących lalki celuloidowe wraz ze szczegółowym omówieniem ich
poszczególnych typów, dokonane w ujęciu chronologicznym – na przestrzeni niemal
stulecia.
Publikacja stanowi kompendium wiedzy na temat polskich lalek celuloidowych,
które posłuży z pewnością nie tylko badaczom historii kultury materialnej, ale
i pasjonatom dawnych zabawek oraz kolekcjonerom, poszukującym informacji na
temat posiadanych w zbiorach lalek. Lektura książki pozwoli także niejednemu
czytelnikowi z sentymentem wrócić do lat dzieciństwa, odnaleźć na jej kartach
ukochaną lalę i poznać historię jej powstania.
Z recenzji dr hab. Moniki Nawrot-Borowskiej, prof. UKW
134.00 zł
Opis
Spis treści
Wstęp / 5
CZĘŚĆ I. Z DZIEJÓW PRODUKCJI LALEK CELULOIDOWYCH / 9
- Celuloid – pierwsze tworzywo sztuczne / 11
- O wytwarzaniu, właściwościach i zastosowaniach celuloidu / 11
- Wynalezienie celuloidu i początki jego produkcji / 14
- Rozwój przemysłu celuloidowego na świecie / 18
- Początki przemysłu celuloidowego w Polsce / 20
- Lalki celuloidowe – produkcja, konstrukcja i degradacja / 25
- Początki produkcji lalek celuloidowych / 25
- Proces produkcji lalek celuloidowych / 26
- Konstrukcja lalek celuloidowych / 35
- Przyczyny destrukcji i stan zachowania lalek celuloidowych / 45
- Naprawy i konserwacja lalek celuloidowych / 49
CZĘŚĆ II. POLSKIE LALKI CELULOIDOWE / 55
- OŚRODEK KALISKI / 57
Kilka uwag o lalkach kaliskich – systematyka, podobieństwa i cechy charakterystyczne / 59
- Fabryka Lalek i Zabawek Adama Szrajera w Kaliszu / 63
1.1. Dzieje firmy / 63
Okres międzywojenny / 64
Kontakty handlowe / 66
Sprawy patentowe / 67
Celuloidowe lalki Szrajera na wystawach / 67
Adam Szrajer i jego rodzina / 69
Sygnatury lalek celuloidowych produkowanych w Fabryce Lalek i Zabawek Adama
Szrajera / 70
1.2. Lalki z Fabryki Adama Szrajera / 71
1.2.1. Lalki z celuloidu łączonego z innymi materiałami / 71
1.2.1.1. Popiersia: 310 – garsonka – R i RN, garsonka z biustem oraz 315 / 71
1.2.1.2. Głowa z celuloidu, ciało z materiału: lalka R.S., lalki noworodki / 81
1.2.1.3. Głowa otwarta: lalki „Modern”, „Progres” i Shirley (Szirlejka) / 83
1.2.2. Lalki w całości celuloidowe z głową zamkniętą / 87
1.2.2.1. Lalka: typ 0 – lalki baby 400, 500 i 600 / 87
1.2.2.2. Lalka: typ 1 – 610, 1610 / 92
1.1.2.3. Lalka: typ 2 – 640, 1640 – Zosia / 93
1.2.2.4. Lalka: typ 3 – 630, 1630 – Basia / 95
1.2.2.5. Lalki charakterystyczne: 650 – Jaś i Małgosia / 97
1.2.3. Lalki w całości celuloidowe z głową otwartą / 99
1.2.3.1. Lalka 500 S / 99
1.2.3.2. Lalka 600 S / 102
1.2.3.3. Lalka 700 S / 103
- Okres okupacji – Teodor Reinke / 107
2.1. Dzieje kaliskiej wytwórni / 107
2.2. Lalki z czasów Teodora Reinkego / 109
2.2.1. Lalka 310 – garsonka / 110
2.2.2. Lalka Szirlejka / 111
2.2.3. Lalki z głową zamkniętą / 112
2.2.3.1. Lalka: typ 0 – lalki baby 400 M, 500 M / 112
2.2.3.2. Lalka: typ 1 – lalki 610 / 113
2.2.3.3. Lalka: typ 4 – z dużym lokiem / 114
2.2.4. Lalki z głową otwartą / 115
2.2.4.1. Lalka 500 S / 115
2.2.4.2. Lalka 600 S / 117
2.2.4.3. Lalka 700 S / 118
- Okres PRL / 119
3.1. Kaliskie Zakłady Tworzyw Sztucznych (KZTS) / 119
Sygnatury lalek wyprodukowanych w Kaliskich Zakładach Tworzyw Sztucznych / 125
3.1.1. Lalki produkowane przez Kaliskie Zakłady Tworzyw Sztucznych / 126
3.1.1.1. Lalka: typ 0 – ciało 400 i 500 / 127
3.1.1.2. Lalka: typ 1 / 133
3.1.1.3. Lalka: typ 2 – Zosia / 136
3.1.1.4. Lalka: typ 3 – Basia / 137
3.1.1.5. Lalka: typ 4 – lalka z dużym lokiem / 137
3.1.1.6. Lalka: typ 5 – „panna z loczkiem” / 139
3.1.1.7. Lalki śpiące / 145
3.2. Kaliskie Zakłady Przemysłu Terenowego (KZPT) / 159
3.3. Lalki inne / 169
3.4. Inne lalki kaliskie / 176
3.4.1. Lalki niesygnowane, prawdopodobnie kaliskie / 176
3.4.2. Lalki sygnowane, niezidentyfikowanych producentów / 178
- OŚRODEK CZĘSTOCHOWSKI / 185
Kilka uwag o lalkach częstochowskich – systematyka, podobieństwa i cechy charakterystyczne / 187
- Fabryka Zabawek i Wyrobów Celuloidowych „Seweryn Landau” (1887-1939) / 189
1.1. Dzieje firmy / 189
Wystawy / 191
1.2. Lalki z katalogu fabryki Seweryna Landaua / 193
1.3. Lalki, których nie ma w katalogu / 200
1.3.1. Popiersia / 201
1.3.2. Lalki siedzące / 201
1.3.3. Lalki siedząco-stojące / 202
1.3.4. Lalki śpiące / 204
1.3.5. Lalki charakterystyczne – Kiki / 206
- Fabryka Wyrobów Celluloidowych i Metalowych „Kosmos” / 207
2.1. Dzieje firmy w okresie międzywojennym (1925–1939) / 207
2.2. Okres wojny i okupacji / 210
2.3. Zarząd „Społem” – lata 1945–1950 / 211
- Czasy PRL /215
3.1. Częstochowska Fabryka Wyrobów Celuloidowych – lata 1950–1963 / 215
3.2. Częstochowskie Zakłady Zabawkarskie / 216
Sygnatury lalek częstochowskich / 216
3.3. Lalki sygnowane / 217
3.3.1. Popiersia / 217
3.3.2. Lalki siedzące / 219
3.3.3. Lalki stojące / 223
3.3.4. Lalki siedząco-stojące / 223
3.3.5. Lalki śpiące / 228
3.3.6. Lalki charakterystyczne / 229
3.4. Lalki niesygnowane, prawdopodobnie częstochowskie / 230
CZĘŚĆ III. INNI PRODUCENCI LALEK Z CELULOIDU / 237
- Wytwórnia Zabawek Artystycznych „Bambino” / 239
- Spółdzielnia Pracy „Miś” w Siedlcach / 241
- Jarkowickie Zakłady Zabawkarskie / 244
- Zakłady Chemiczne „Pronit” w Pionkach / 249
Lalki 66 cm / 252
Lalki ok. 50 cm / 255
Lalki 40–45 cm / 256
- Lalki szmaciane z celuloidową twarzą-maską / 258
Zakończenie / 265
Bibliografia / 267
Polish celluloid dolls. Abstract / 271
Informacje dodatkowe
| Autor | Dorota Żołądź-Strzelczyk, Alicja Sztylko |
|---|---|
| ISBN | 978-83-964889-0-9 |
| Rok i miejsce wydania | Wrocław 2022 |
| Wydanie | Pierwsze |
| Format | A4 |
| Objętość | 274 |
| Okładka | Miękka ze skrzydełkami |
| Nowość | Nowość |
